5 MTHF

Σκοπός

Οι διάφορες μορφές του φυλλικού οξέος έχουν πρωτεύοντα ρόλο στους κύκλους ανταλλαγής μεθυλίου ανάμεσα στα προϊόντα του μεταβολισμού (1-carbon metabolism), συμμετέχοντας με αυτόν τον τρόπο στον μεταβολισμό των αμινοξέων και των νευροδιαβιβαστών, τη σύνθεση του DNA και τη ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης. Στον άνθρωπο, τα φυλλικά λαμβάνονται κατά κύριο λόγω μέσω της διατροφής και αποθηκεύονται στο ήπαρ.

Η ενεργός μορφή του φυλλικού οξέος είναι το 5,6,7,8-tetrahydrofolate (THF). Στο ήπαρ, το 5,10-methylene-THF μεταβολίζεται σε 5-methyl-THF (5MTHF), το οποίο στη συνέχεια διανέμεται στην κυκλοφορία του αίματος. Η αντίδραση αυτή πραγματοποιείται από το ένζυμο αναγωγάση του μεθυλενο-THF (MTHFR).

Το 5MTHF μεταφέρεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα να παρατηρείται αυξημένη συγκέντρωσή του στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό σε σχέση με εκείνη του ορού.

Κλινική χρησιμότητα στη ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Διαταραχές στον μεταβολισμό και απορρόφηση του φυλλικού οξέος:

• Κληρονομική δυσαπορρόφηση φυλλικού οξέος.

Το βασικό βιοχημικό χαρακτηριστικό είναι ότι τα επίπεδα φυλλικού οξέος τόσο στον ορό όσο και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό είναι χαμηλά.

• Έλλειψη του α υποδοχέα φυλλικού (FRα)

Η ανεπάρκεια άλφα υποδοχέα φυλλικού οξέος προκαλείται από μετάλλαξη του

γονιδίου FOLR1 που τον κωδικοποιεί φυσιολογικά, οδηγώντας σε πλήρη απουσία της λειτουργικότητάς του. Με τον τρόπο αυτό εξασθενείται η μεταφορά του φυλλικού στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η ασθένεια κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο και η διάγνωση γίνεται από την ανίχνευση σχεδόν ανύπαρκτων επιπέδων 5MTHF στο Ε.Ν.Υ.

• ‘Έλλειψη της αναγωγάσης του μεθυλενοτετραϋδροφολικού (MTHFR)

 To παραπάνω νόσημα είναι το πιο σύνηθες στο μεταβολισμό του φυλλικού και προκύπτει ύστερα από μετάλλαξη στο γονίδιο που κωδικοποιεί το ένζυμο αναγωγάση του μεθυλενοτετραϋδροφολικού (MTHFR).

Η αυτοσωμική αυτή υπολειπόμενη ανεπάρκεια, εμφανίζει υπερομοκυστεϊναιμία αναπτυξιακή καθυστέρηση, διανοητική αναπηρία, νευρολογικά και ψυχιατρικά χαρακτηριστικά, επιληπτικές κρίσεις, θρομβωτικά επεισόδια.

• Έλλειψη της διϋδροφολικής αναγωγάσης (DHFR)

Το DHFR είναι ένα από τα πιο βασικά ένζυμα στον μεταβολισμό του φυλλικού οξέος αφού μετατρέπει το φυλλικό οξύ στην ενεργό του μορφή, το THF.

Μερικά από τα συμπτώματα που έχουν καταγραφεί είναι η μεγαλοβλαστική αναιμία, η πανκυτταροπενία, σοβαρή CFD (εγκεφαλική ανεπάρκεια φυλλικού) και ανεπάρκεια τετραϋδροβιοπτερίνης, όπου τα δύο τελευταία αποτελούν τους διαγνωστικούς δείκτες. Οι ασθενείς εμφανίζουν επίσης επιληπτικές κρίσεις στις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους, αναπτυξιακή καθυστέρηση και εγκεφαλική και παρεγκεφαλιδική ατροφία37,38

• . Έλλειψη του ενζύμου 5,10-methylene-tetrahydrofolate dehydrogenase

Ο φυσιολογικός ρόλος του ενζύμου είναι η μετατροπή του 5,10-

methenyl-THF σε 5,10-methylene-THF.

Στους ασθενείς, η ομοκυστεΐνη και το μεθυλμαλονικό οξύ είναι αυξημένα. Μελέτες έχουν επίσης δείξει μειωμένη σύνθεση μεθυλοκοβαλαμίνης, η οποία απαιτείται για τη δράση της συνθάσης της μεθειονίνης. Το φυλλικό οξύ του ορού είναι  φυσιολογικό.

• Έλλειψη του ενζύμου 5,10-methenyl-THF synthetase

Το συγκεκριμένο ένζυμο κωδικοποιείται από το γονίδιο MTHFS και μετατρέπει το 5-φόρμυλο-THF σε 5,10-μεθένυλο-THF. Άτομα με το νόσημα αυτό, εμφανίζουν πολύ χαμηλό 5MTHF στο Ε.Ν.Υ., με όλες τις άλλες βιοχημικές παραμέτρους να είναι φυσιολογικές, χωρίς σημάδια αναιμίας. Βασικό σύμπτωμα είναι οι συχνές κρίσεις επιληψίας και τα χαρακτηριστικά αυτισμού.

• Εγκεφαλική ανεπάρκεια φυλλικού (CFD)

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η CFD σχετίζεται με την παρουσία ανασταλτικών αυτοαντισωμάτων στον υποδοχέα φυλλικού οξέος άλφα. Τα επηρεαζόμενα άτομα έχουν συσχετιστεί με χαρακτηριστικά αυτισμού ενώ σε ένα υποσύνολο παιδιών έχει αναφερθεί αναπτυξιακή παλινδρόμηση, διανοητική αναπηρία, επιληψία και δυσκινησία. Στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να εμφανιστούν γενικευμένες τονικοκλονικές κρίσεις και να αναπτυχθεί επιληψία ανθεκτική σε θεραπεία με φυλλικό οξύ. Ωστόσο, μερικά από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εξελιχθούν στην εφηβεία ως σχιζοφρένεια και ως επιδείνωση της κατατονίας.

Αρχή της μεθόδου

Ο ποσοτικός προσδιορισμός του 5MTHF στο Ε.Ν.Υ., πραγματοποιείται με  Υγρή Χρωματογραφία Υψηλής Πιέσεως (HPLC) και Φθοριομετρική ανίχνευση.

Προετοιμασία του ασθενούς- Δειγματοληψία

Η συλλογή του δείγματος πραγματοποιείται αυστηρά με συγκεκριμένο πρωτόκολλο . Η τέταρτη  σειρά απο 10 σταγόνες (0.5 ml) E.N.Y. τοποθετείται σε απλό σωληνάριο προστατευμένο από το φως (αλουμινόχαρτο) και τοποθετείται αμέσως σε βαθιά κατάψυξη (-20^ο C / -80^o C)  μέχρι την αποστολή του στο εργαστήριο.

• Μέγιστος χρόνος για αποστολή στο εργαστήριο: 24 ώρες
• Ελάχιστη απαιτούμενη ποσότης δείγματος: 300 μl.
• Συνθήκες μεταφοράς: σε ξηρό πάγο ή με παγοκύστες.

Διαχείριση αποτελεσμάτων

• Πραγματοποίηση αναλύσεως : Δευτέρα έως Παρασκευή .
• Χρόνος αναφοράς αποτελεσμάτων : 10 εργάσιμες ημέρες.
• Χρόνος συντήρησης των δειγμάτων στο εργαστήριο : 2 μήνες.

Τιμές αναφοράς

Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται οι φυσιολογικές τιμές 5 MTHF( nmol/lit)  κατά ηλικία.

Ποιοτικός έλεγχος  

Το εργαστήριο εφαρμόζει εσωτερικό ποιοτικό έλεγχο

Επεξήγηση αποτελεσμάτων- Αναφορά

Για την ορθή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων είναι απαραίτητη η συμπλήρωση Ιστορικού , το οποίο πρέπει να περιλαμβάνει :

• Ηλικία του ασθενούς.
• Σε περίπτωση νεογνού, το βάρος γεννήσεως και την ηλικία κυήσεως.
• Άλλες Κλινικές πληροφορίες (συμπτώματα, πιθανή υποψία νοσήματος).
• Φαρμακευτική αγωγή.
• Διατροφή.

Τα αποτελέσματα του ποσοτικού προσδιορισμού του 5MTHF στο Ε.Ν.Υ., συνεκτιμώνται συνήθως με άλλες εργαστηριακές αναλύσεις Μεταβολικού ελέγχου (επίπεδα Βιογενών Αμινών , Βιταμίνης Β6, Πτερινών  στο Ε.Ν.Υ.).

Σε περίπτωση παθολογικού αποτελέσματος, δίνεται αναφορά με λεπτομερή επεξήγηση των αποτελεσμάτων και της σημασίας τους, στοιχεία διαφορικής διάγνωσης και προτάσεις για περαιτέρω συμπληρωματικές διαγνωστικές εξετάσεις.

Βιβλιογραφία

 A. Ormazabal et al. / Clinica Chimica Acta 371 (2006) 159–162