Ολικά Λιπαρά Οξέα

Σκοπός

Ο ρόλος των λιπιδίων είναι σημαντικός για τον οργανισμό:

• Βασική αποθηκεύσιμη πηγή ενέργειας του οργανισμού
• Μεταφορείς λιποδιαλυτών βιταμινών
• Δομή ορμονών και μεμβρανών
• Νευρικό σύστημα
• Θερμική μόνωση του σώματος

Τα λιπαρά οξέα διακρίνονται σε:

1. κορεσμένα λιπαρά οξέα (saturated fatty acids, SFA) αν δεν διαθέτουν διπλούς δεσμούς στην αλειφατική αλυσίδα.
2. ακόρεστα λιπαρά οξέα (unsaturated fatty acids, UFA). Αν διαθέτουν ένα διπλό δεσμό ονομάζονται μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (monounsaturated fatty acids, MUFA) και αν διαθέτουν δύο ή περισσότερους ονομάζονται πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (polyunsaturated fatty acids, PUFA).

Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα θεωρούνται «κακά» λιπαρά γιατί σχετίζονται με καρδιαγγειακά νοσήματα και διάφορες μορφές καρκίνου. Η αυξημένη κατανάλωσή τους οδηγεί σε αύξηση της ολικής και της LDL χοληστερίνης.

Τα μονοακόρεστα λιπαρά αποτελούν το «καλό» λίπος, γιατί προστατεύουν από την εμφάνιση νοσημάτων, όπως τα καρδιαγγειακά και ο σακχαρώδης διαβήτης, καθώς μειώνουν ελαφρά τη χοληστερίνη, ενώ δεν επηρεάζουν ή ελαφρώς αυξάνουν τα επίπεδα της ΗDL.

Στα πολυακόρεστα ανήκουν τα ω-3, ω-6 και ω-7 και ω-9 λιπαρά, τα οποία είναι άκρως απαραίτητο να συμπεριλαμβάνονται στη διατροφή μας, γιατί ο οργανισμός μας δεν μπορεί να τα συνθέσει μόνος του.

Τα ω-3 και ω-6 λιπαρά είναι απαραίτητα για την καλή ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου, του ανοσοποιητικού συστήματος, το σχηματισμό κυτταρικών μεμβρανών και το σχηματισμό ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγική λειτουργία. Τα ω-3 συμβάλλουν κυρίως στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και φαίνεται να δρουν προστατευτικά έναντι καρδιαγγειακών νοσημάτων. Τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα έχουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες γεγονός που τα καθιστά σημαντικούς παράγοντες προστασίας από τις χρόνιες ασθένειες, όπως τα κακοήθη νεοπλάσματα, ο διαβήτης, νευροεκφυλιστικές ασθένειες, η ασθένεια Alzheimer και η αρθρίτιδα.

O οργανισμός του ανθρώπου δεν μπορεί να βιοσυνθέσει το λινελαϊκό οξύ (ω-6) και το α-λινολενικό οξύ (ω-3) και για τον λόγο αυτό πρέπει να λαμβάνονται με την τροφή και ονομάζονται απαραίτητα λιπαρά οξέα (essential fatty acids, EFAs).

Το α-λινολενικό οξύ (ω-3) δρα κατά των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Μετά την πρόσληψη μετατρέπεται σε μικρές ποσότητες εικοσαπενταενοϊκού οξέος (EPA) και δοκοσαεξαενοϊκού οξέος (DHA), οι δύο τύποι ω-3 που χρησιμοποιούνται άμεσα από το σώμα. Το λινελαϊκο οξύ (ω-6) και γ – λινολενικό οξύ (ω-6) μειώνουν σημαντικά την ολική και την LDL χοληστερίνη. Το παλμιτελαικό οξύ (ω-7) προσφέρει αντιφλεγμονώδη δράση στο δέρμα και αποτροπή της κολπικής ξηρότητας στις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Το αραχιδονικό οξύ (ω-6) ελέγχει της λειτουργίες του σώματος που σχετίζονται με την φλεγμονή και το κεντρικό νευρικό σύστημα. 

Αρχή της μεθόδου

Ο προσδιορισμός των ολικών λιπαρών οξέων γίνεται στο πλάσμα με Αέρια Χρωματογραφία/ Φασματομετρία Μάζας (GC-MS).

• Για τον προσδιορισμό των Ολικών Λιπαρών Οξέων, γίνεται όξινη υδρόλυση του δείγματος και μετατροπή των λιπαρών οξέων σε μεθυλεστέρες, οι οποίοι εκχυλίζονται με εξάνιο. 

Δειγματοληψία

Η δειγματοληψία γίνεται κατά προτίμηση μετά από 12 ωρών νηστεία επειδή τόσο τα λιπαρά οξέα, όσο και οι στερόλες επηρεάζονται σημαντικά από την νηστεία και την διατροφή ή την λήψη φαρμακευτικών συμπληρωμάτων. 

1. Φλεβοπαρακέντηση και λήψη περίπου 2 ml ολικού αίματος.

2. Μεταφορά σε φιαλίδιο γενικής αίματος (με EDTA ως αντιπηκτικό).

3. Φυγοκέντρηση για 10 min στις 6000 rpm και λήψη υπερκειμένου (πλάσματος).

4. Αποθήκευση δείγματος σε κατάψυξη (-20^οC) μέχρι την αποστολή στο εργαστήριο.

5. Aποστολή στο εργαστήριο με παγοκύστες ή πάγο.   

• Ελάχιστη απαιτούμενη ποσότητα δείγματος: 1000 μL ολικό αίμα ή 500 μL πλάσμα
• Συνθήκες μεταφοράς : σε ξηρό πάγο ή με παγοκύστες

Διαχείριση αποτελεσμάτων

• Χρόνος αναφοράς αποτελεσμάτων : 10 ημέρες από την λήψη του δείγματος.
• Χρόνος συντήρησης των δειγμάτων στο εργαστήριο: 2 μήνες. 

Τιμές αναφοράς

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι φυσιολογικές τιμές των Ολικών Λιπαρών Οξέων, οι οποίες είναι ανεξάρτητες από την ηλικία, επηρεάζονται όμως από την διατροφή. 

Η ανάλυση των Ολικών λιπαρών οξέων είναι σημαντική για την διάγνωση της έλλειψης των Απαραίτητων Λιπαρών Οξέων. Η έλλειψη του λινελαΐκού (ω-6) και του α-λινολενικού προέρχεται είτε από διατροφική έλλειψη είτε από κακή απορρόφηση στο έντερο. Χαμηλές τιμές των πολυακόρεστων μπορεί επίσης να προέρχονται από βλάβη στην μετατροπή του λινελαΐκού  σε αραχιδονικό και του α-λινολενικού σε DHA. Διαγνωστικοί είναι και οι λόγοι: ω6/ω3 και Αραχιδονικό/EPA. Σε περιπτώσεις αυξημένων λόγων ή χαμηλών τιμών λινελαΐκού και α-λινολενικού μπορεί να γίνει διατροφική παρέμβαση πριν εκδηλωθούν κλινικά συμπτώματα.

Ποιοτικός έλεγχος

• Το εργαστήριο εφαρμόζει εσωτερικό ποιοτικό έλεγχο αναλύοντας καθημερινά δείγματα-control (φυσιολογικά και επιφορτισμένα παθολογικά).
• Εξωτερικός ποιοτικός έλεγχος πραγματοποιείται: 1) για τις στερόλες με συμμετοχή του εργαστηρίου στα Διεργαστηριακά Προγράμματα Ποιοτικού Ελέγχου, του European Research Network for Diagnosis and Treatment of Inherited disorders of Metabolism (ERNDIM), όπου αναλύονται κάθε χρόνο 8 δείγματα (Special Assays in Serum, SAS) με τιμές από φυσιολογικές έως παθολογικές και 2) για τα Ολικά Λιπαρά Οξέα το εργαστήριο συμμετέχει στο πρόγραμμα των FAQAP (Fatty Acids in Human Serum and Plasma Quality Assurance Program) του National Institute of Standards and Technology (NIST).

Βιβλιογραφία

1. Lagerstedt S.A., et al. Quantitative determination of plasma C8-C26 Total Fatty Acids for the biochemical diagnosis of nutritional and metabolic disorders, Molecular Genetics and Metabolism, 2001, 73, 38-45.