Στερόλες
Σκοπός
Χοληστερόλη & Στερόλες
Η χοληστερόλη αποτελεί βασικό συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών και αποτελεί πρόδρομη ουσία των χολικών οξέων, των στεροειδών ορμονών και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμβρύου. Η υπερχοληστερολαιμία είναι από τους πιο σημαντικούς βιοχημικούς δείκτες που σχετίζεται με την αθηρωματική νόσο και την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Αντίστοιχα και η υποχοληστερολαιμία έχει επιπτώσεις στην υγεία και την ανάπτυξη. Ασθενείς με διαταραχές στην βιοσύνθεση της χοληστερόλης έχουν μορφολογικές και γενετικές ανωμαλίες στα εσωτερικά όργανα, τον σκελετό ή το δέρμα.
- Η ομοιόσταση της Χοληστερόλης αντανακλάται στο λόγο απορρόφηση/σύνθεση χοληστερόλης. Οι πρόδρομες ουσίες της Χοληστερόλης (7Dehydrocholesterol, Desmosterol, Lathosterol) είναι δείκτες διαταραχών της βιοσύνθεσης της Χοληστερόλης στο συκώτι (σύνδρομο Smith-Lemli-Opitz, desmosterolosis, lathosterolosis αντίστοιχα). Αντίθετα οι φυτοστερόλες (Campesterol, b-Sitosterol, Cholestanol, Coprostanol) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες της απορρόφησης της Χοληστερόλης στο έντερο και για τον προσδιορισμό της σιτοστερολαιμίας.
Οι φυτικές στερόλες ή αλλιώς φυτοστερόλες βρίσκονται στις κυτταρικές μεμβράνες των φυτών. Έχουν χημική συγγένεια με την χοληστερόλη και ανταγωνίζονται με αυτήν για την απορρόφηση στο πεπτικό σύστημα. Επειδή είναι πιο υδροφοβικές από τη χοληστερόλη, έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με τα μικκύλια και ενσωματώνονται σε αυτά, με αποτέλεσμα τη μειωμένη εντερική απορρόφηση της χοληστερόλης και την αυξημένη αποβολή της από τα κόπρανα.
H σιτοστερόλη και η καμπεστερόλη είναι οι συχνότερα προσλαμβανόμενες με τα τρόφιμα φυτοστερόλες. Υπάρχουν αρκετές αναφορές για τις αντι-ογκογονικές επιδράσεις των φυτοστερολών και ειδικότερα της β-σιτοστερόλης, σε μορφές καρκίνου όπως του προστάτη, του εντέρου, του μαστού και του στομάχου. Υπάρχει και η περίπτωση της σιτοστερολαιμίας, που είναι μία σπάνια γενετική διαταραχή που σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Στους ασθενείς με σιτοστερολαιμία τα επίπεδα των στερολών στο πλάσμα αυξάνονται κατά 50 με 200 φορές. Τα κλινικά χαρακτηριστικά της σιτοστερολαιμίας είναι η ξανθωμάτωση η πρώιμη αθηροσκλήρωση, πρώιμη εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων και θανατηφόρο έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οι μη καρδιακές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνουν μεγάλα ερυθροκύτταρα και θρομβοκύτταρα, θρομβοπενία και αιμολυτική αναιμία.
Αρχή της μεθόδου
Ο προσδιορισμός των στερολών γίνεται στο πλάσμα με Αέρια Χρωματογραφία/ Φασματομετρία Μάζας (GC-MS).
- Για τον προσδιοριμό των Στερολών προηγείται αλκαλική υδρόλυση του δείγματος για να μετατραπούν τα λιποδιαλυτά τριγλυκερίδια σε υδατοδιαλυτά συστατικά, οπότε οι στερόλες εκχυλίζονται με εξάνιο και παραγωγοποιούνται με BSTFA.
Δειγματοληψία
Η δειγματοληψία γίνεται κατά προτίμηση μετά από 12 ωρών νηστεία επειδή τόσο τα λιπαρά οξέα, όσο και οι στερόλες επηρεάζονται σημαντικά από την νηστεία και την διατροφή ή την λήψη φαρμακευτικών συμπληρωμάτων.
1. Φλεβοπαρακέντηση και λήψη περίπου 2 ml ολικού αίματος.
2. Μεταφορά σε φιαλίδιο γενικής αίματος (με EDTA ως αντιπηκτικό).
3. Φυγοκέντρηση για 10 min στις 6000 rpm και λήψη υπερκειμένου (πλάσματος).
4. Αποθήκευση δείγματος σε κατάψυξη (-20οC) μέχρι την αποστολή στο εργαστήριο.
5. Aποστολή στο εργαστήριο με παγοκύστεις ή πάγο.
- Ελάχιστη απαιτούμενη ποσότητα δείγματος: 1000 μL ολικό αίμα ή 500 μL πλάσμα
- Συνθήκες μεταφοράς : σε ξηρό πάγο ή με παγοκύστεις
Διαχείριση αποτελεσμάτων
- Χρόνος αναφοράς αποτελεσμάτων : 10 ημέρες από την λήψη του δείγματος.
- Χρόνος συντήρησης των δειγμάτων στο εργαστήριο: 2 μήνες.
Τιμές αναφοράς
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι φυσιολογικές τιμές των Στερολών.
| Διαταραχή | Τιμές αναφοράς (μmoL/L) | ||
| Χοληστερόλη | 2.6 – 6.02 mmol/L | ||
| Δείκτες βιοσύνθεσης της Χοληστερόλης | |||
| 7-Dehydrocholesterol | SLOS | 0.02 – 0.80 | |
| Desmosterol | Desmosterolosis | 0.21 – 6.50 | |
| Lathosterol | Lathosterolosis | 0.44 – 7.38 | |
| Δείκτες Απορρόφησης της Χοληστερόλης (φυτοστερόλες) | |||
| Cholestanol | 4.20 – 16.0 | ||
| Campesterol | 1.67 – 6.50 | ||
| b-Sitosterol | σιτοστερολαιμία | 0.50 – 10.0 | |
| Coprostanol | < 0.15 |
Για την αξιολόγηση της απορρόφησης της χοληστερόλης χρησιμοποιούνται και οι λόγοι των φυτοτερολών/χοληστερόλη. Σε περίπτωση δυσαπορρόφησης χολικών οξέων και λιπιδίων αξιολογείται και ο λόγος Lathosterol/campesterol, ο οποίος θα είναι αυξημένος.
Ποιοτικός έλεγχος
- Το εργαστήριο εφαρμόζει εσωτερικό ποιοτικό έλεγχο αναλύοντας καθημερινά δείγματα-control (φυσιολογικά και επιφορτισμένα παθολογικά).
- Εξωτερικός ποιοτικός έλεγχος πραγματοποιείται: 1) για τις στερόλες με συμμετοχή του εργαστηρίου στα Διεργαστηριακά Προγράμματα Ποιοτικού Ελέγχου, του European Research Network for Diagnosis and Treatment of Inherited disorders of Metabolism (ERNDIM), όπου αναλύονται κάθε χρόνο 8 δείγματα (Special Assays in Serum, SAS) με τιμές από φυσιολογικές έως παθολογικές
Βιβλιογραφία
- Saraiva D., et al. Selection of the derivatization reagent-The case of human blood cholesterol, its precursors and phytosterols GC-MS analyses, Journal of Chromatography B, 2011, 879, 3806-3811.
- Ahmida, et al. Simultaneous determination of plasmatic phytosterols and cholesterol precursors using gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS) with selective ion monitoring (SIM), Journal of Chromatography B, 2006, 842, 43-47.
